Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul’da Topkapı Sarayı’nda yer alan, başta Osmanlı hanedanına ait sayısız değerli eşya olmak üzere çok çeşitli sanat eserlerini barındıran kuruluş. Yalnız Türkiye’nin değil, dünyanın en önemli ve zengin birkaç müzesinden biridir. Türk kültürünün ve tarihinin tanıtılmasındaki etkin rolü, çağdaş müzecilik anlayışıyla kendini yenilemeye yönelik adımları ve 17 Ağustos 1999 depreminin ardından depreme karşı aldığı ivedi önlemler ve düzenlediği bilimsel toplantılar nedeniyle, 2002 yılında ilk kez o yıl verilen Vehbi Koç Ödülü’ne layık görülmüştür.
Fatih Sultan Mehmed tarafından 1460-78 yılları arasında yaptırılan ve daha sonraki sultanlar tarafından genişletilen Topkapı Sarayı, Sultan Abdülmecid’in (hd 1839-61) Dolmabahçe Sarayı’na taşınmasına kadar (1856) yaklaşık 380 yıl devletin idare merkezi ve Osmanlı sultanlarının resmi ikametgâhı olmuştur. Topkapı Sarayı’nın bir müze gibi ziyarete açılması da, Britanya elçisine ilk kez saray hazinesindeki eşyaların gösterildiği Abdülmecid dönemine rastlar. Bu uygulama zamanla gelenekselleşir ve Sultan Abdülaziz döneminde (hd 1861-76) eserleri muhafaza için camekânlı vitrinler yaptırılır. İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra saraydaki Hazine-i Hümayun’un haftanın iki günü halkın ziyaretine açılması düşünülür, ama bu gerçekleşmez. Topkapı Sarayı Nisan 1924’te çıkarılan bir kararnameyle halkın ziyaretine açılmak üzere İstanbul Asar-ı Atika (Eski Eserler) Müzeleri Müdürlüğü’ne bağlanır ve bazı ufak onarımlardan ve idari düzenlemelerden sonra, 9 Ekim 1924 tarihinde müze olarak ziyarete açılır. Onlarca yıl devam eden sürekli onarımlar sonucu eski görünümüne kavuşan saray, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet göstermeye başlamıştır.
Topkapı Sarayı Müzesi Bâbü’s-Selam’la girilen İkinci Avlu’da başlar. Buradaki Has Ahır Bölümü’nde 18. ve 19. yüzyıl saltanat arabaları sergilenir. Gene bu avludaki Kubbealtı Türk çinilerinin, Hazine-i Âmire ise silahların sergilendiği bölümler olarak düzenlenmiştir. Matbah-ı Âmire’deki (Saray Mutfağı) porselen bölümü müzenin en zengin köşelerinden biridir. Alanında dünyanın sayılı koleksiyonlarından birini oluşturan Çin porselenleri, ayrıca Japon, Avrupa ve Osmanlı porselenleri buradadır ve hepsi de zamanında sarayda kullanılmış parçalardır. Mutfağın helvahane bölümünde günlük yaşamda kullanılan madeni kap kacak, kahve takımları, tombaklar sergilenir.
Üçüncü Avlu’da, Bâbü’s-Saade’den (Saadet Kapısı) çıkınca soldaki Akağalar Koğuşu, bugün işlemelerin sergilendiği bir bölüme dönüştürülmüştür. Seferli Koğuşu’nda Osmanlı sultanlarının giysileri, Kilerli Koğuşu’nda ise gene sultanların portreleri sergilenmektedir. Üçüncü Avlu’nun en önemli iki mekânı Hazine ve Hırka-i Saadet daireleridir. Hazine’de çeşitli değerli taşlarla bezeli altın ve gümüşten gündelik kullanım eşyası, padişah sorguçları, taht askıları, kılıç, yay torbası, sadak, zırh gibi hepsi de zengin biçimde bezeli savaş aletleri, nargileler, kandiller, yazı takımları, işlenmemiş değerli taşlar, ünlü Kaşıkçı Elması, çeşitli tahtlar vb bulunmaktadır. Hırka-i Saadet Dairesi’nde ise I. Selim’in (Yavuz) Mısır’dan getirdiği Hz. Muhammed’in hırkası gibi kutsal emanetler başta olmak üzere Müslümanlarca değer verilen pek çok dinsel eşya sergilenmektedir. Büyük bir saltanat otağının, çeşitli saatlerin ve hat örneklerinin sergilendiği bölümler de gene Üçüncü Avlu’da yer alır.
İçlerinde belirli eşyaların sergilendiği bu bölümlerden başka sarayın birçok yeri de yalnızca bir müze-mekân olarak ziyarete açıktır. Bunların başında dar uzun koridorların ve küçük iç avluların etrafına serpiştirilmiş 400 kadar odadan oluşan Harem gelir. Arz Odası, III. Ahmed Kütüphanesi, Sünnet Odası, Bağdat, Revan ve Sofa köşkleri de ziyaretçilere Osmanlı saray yaşamının çeşitli yönlerini canlı bir biçimde yaşatan müze bölümleridir.